Istorgia

Ardez fa part a las pravendas plü veglias da l’Engiadina Bassa e vain fingià manzunada in ün urbar (register da posess) carolingic da l’on 831.

Sper l’ovais-ch da Cuoira sun stat dürant il 12avel a 13avel tschientiner possessurs importants la cloustra da Mariamunt, la cloustra da Müstair ed ils nöbels da Matsch.

Düront quista perioda appartgnaiva tuot il territori da la chavorgia da l’En tanter Zernez e Susch fin al Tasna pro la pravenda d’Ardez, voul dir Susch, Lavin, Giarsun, Guarda, Bos-cha Sur En ed Ardez inclusiv sias alps a Galtür i’l Paznaun.

L’on 1325 s’han separats Lavin cun Susch da la baselgia d’Ardez e daspö 1422 fuorman quels cumüns duos corporaziuns independentas. L’on 1494 as separa eir Guarda d’Ardez.

A partir da 1525 daja ad Ardez ils prüms ingaschamaints per introdüer la refuorma. Luzius Schdratsch, quella jada ravarenda ad Ardez, nun ha però gnü ingün success. I ha dürà fin davo la disputaziun da Susch dal 1537/38 per introdüer davo grondas dispittas ed üna votumaziun d’utuon 1538 la refuorma. Causa cha’l territori dal Paznaun es restà catolic s’haja dischlochà ün purtret da grazcha (Gnadenbild) a Galtür davo avair deliberà completamaing la baselgia d’Ardez dals purtrets.

Galtür s’ha distanzià adüna daplü dad Ardez, a la separaziun esa però gnü pür cun la fixaziun definitiva da cunfin cun l’Austria dal 1852 e cun la vendita da las alps l’on 1900.

Dürant ils ons 1621-47 es gnüda fundada üna nouva raspada catolica ad Ardez – quai i’l rom d’üna campagna missionara dals paders chapütschins. Da là davent existiva üna pitschna raspada catolica particularmaing da migrants da l’Austria e dal territori talian. Pür dal 1871 s’haja però pudü inaugurar la baselgia catolica suot condiziuns seversas. Fin là vaivan lö las messas il prüm a Tarasp e plü tard in üna chasa privata ad Ardez.

Daspö blers ons daja differentas sportas cumünaivlas da las duos corporaziuns d’Ardez, p.ex. il di da schoppa o la saira da Nadal. D’incuort as celebrescha eir la festa da la racolta in möd ecumenic.

La corporaziun evangelica ha insomma üna lunga tradiziun da collavurar sur ils cunfins da la raspada oura. La collavuraziun cun Ftan exista daspö passà 120 ons cun üna pastoraziun cumünaivla e cun bleras sportas chi vegnan realisadas insembel. Daspö 2009 exista eir üna collavuraziun cun Guarda e daspö 2013 cun Lavin.

Da l’on 2016 es gnüda realisada la fusiun tanter las raspadas dad Ardez, Ftan e Guarda e s’ha fuormada l'actuala corporaziun evangelica Ardez-Ftan-Guarda.